Lieverd, er mag veel, maar er zijn grenzen…!
Ofwel: tot hier & niet verder.
Dit keer gaan we ons richten op het communiceren vanuit assertiviteit.
Laten we bij het begin beginnen en eens vaststellen wat we precies verstaan onder “assertiviteit”. Volgens de dikke Van Dale is de definitie van het woord: zelfbewust, zelfverzekerd. En wie Wikipedia erop naslaat krijgt ondermeer het volgende te lezen:
- communiceren in de volgorde van luisteren, interpreteren, samenvatten, antwoorden (LISA)
- kritiek uiten in de volgorde van “ik constateer een probleem”, “dit doet het met mij”, “verzoek tot oplossen doen”, “opdat het probleem wordt opgelost”
- duidelijk formuleren van eigen wensen
- complimenten kunnen geven
- verzoeken kunnen weigeren
Eigenlijk draait het allemaal om respect en grenzen aangeven. Respect voor jezelf en wat voor jou belangrijk is. Maar net zo goed respect voor de ander(!).
Zonder respect voor de autonomie,
de gevoelens, de behoeften en grenzen & wensen van de ander
is er geen sprake meer van assertiviteit,
maar van agressie!
Wat betekent dit in onze relatie met onze hond?
Als baasje ben jij de mentor van je hond. En als mentor begeleid je hem. Leer je hem wat er van hem verwacht wordt: hoe hij het best met verschillende situaties om kan gaan, wat wel mag/kan en wat niet. Je wilt hem kunnen helpen als hij zich onzeker voelt of bang.
Om je hond te kunnen begeleiden
zal je zelfverzekerd willen overkomen.
Want hoe kan je hond zich aan jou optrekken als jijzelf twijfelt? En hoe kan hij zich – wanneer nodig is – naar jouw wensen voegen, wanneer jij zelf weinig overtuigend bent in je optreden?
Waar het bij assertiviteit op aankomt is dat je weet wat je wilt. Dit gekoppeld aan het vertrouwen dat het ook zo zal verlopen. Omdat je bereid bent te doen wat nodig is om het voor elkaar te krijgen. In volmaakte harmonie en zonder strijd. Met het volste respect voor wie de ander is en wat hij op dat moment nodig heeft.
Het aanvoelen van energie
In het contact met je hond is het noodzakelijk dat je de energie leert aanvoelen, die je hond – en jij zelf – van moment tot moment uitstraalt. Schat dit in op een schaal van 1 tot 10, als dat je helpt:
- 1 is totaal ontspannen
- 10 is volledig de weg kwijt, totaal gespannen
Elke vorm van spanning komt voort uit opwinding.
En opwinding kan nervositeit zijn, enthousiasme of agressie. Spanning is de energie daarvan, zonder de emotie.
Waar het om gaat is dat de kracht van jouw energie net iets sterker is dan die van je hond. Als hij op 3 zit, voer je jouw eigen intentie op tot 4, maar niet hoger dan 5. Hiermee bedoel ik niet dat jij hetzelfde gedrag gaat vertonen als je hond. Integendeel!
Ik bedoel dat de energie van jouw kalme vastberadenheid krachtig genoeg is om zijn opwinding te beteugelen en af te zwakken tot het punt van ontspanning, zodra dit nodig is. Door rustig maar resoluut de controle te nemen over een situatie creëer je vertrouwen en respect. Probeer je te verplaatsten in de belevingswereld van je hond. In het “wezen” van je hond: wat houdt het in om hond te zijn? Zo leer je hèm begrijpen en de beweegredenen voor zijn gedrag. Hoe meer je van hem begrijpt, des te meer vertrouwen en respect je voor hem zal voelen en des te sterker jullie band wordt.
Het effect van je energie
Als jouw energie onvoldoende krachtig, kordaat & kalm is, dan is je oogst overeenkomstig. Je krijgt dan simpelweg geen of onvoldoende grip op de situatie. Dit komt het duidelijkst tot uitdrukking in een situatie waarin je het gedrag van je hond wilt stoppen en/of bijsturen.
Je viert je verjaardag…
… op tafel staan schalen met toastjes, blokjes kaas, bitterballen, plakjes leverworst en slagroomgebak. Kortom: de droom van elke hond.
Op een zeker ogenblik zie je hoe je hond z’n aandacht heeft gericht op al het lekkers en zich voorbereidt om deel te nemen aan consumeren ervan. Het moment dat je ziet dat hij z’n aandacht op de lekkernijen richt, is het moment om te corrigeren. Het is hierbij van belang dat jouw optreden voldoende overtuigend is om hem daarvan te weerhouden.
Is de energie waarmee je z’n gedrag wilt bijsturen te zwak (te weinig overtuigend), dan is de kans groot dat hij het erop zal wagen om alsnog wat van de tafel te gappen. Is je energie te krachtig, dan kan je hond zich geïntimideerd voelen. En dat wil je ook niet.
Schiet jij zelf in de stress? Krijg je in een flits visioenen van je hond die zich op de snacks stort? Dan voedt jouw opgewonden reactie zijn opwinding. De kans is groot dat hij zich alsnog tegoed doet aan een gebakje.
De juiste energie
Het enige dat werkt op zo’n moment – en dit gaat op voor tal van situaties – is reageren vanuit kalme kracht, assertiviteit. Gevoed door de rotsvaste, onwrikbare intentie dat je dit niet zal laten gebeuren. Als een nuchtere constatering, zonder enige negatieve emotie.
Je zegt niet veel, hooguit een corrigerend geluidje als “uh!”.
Door je waarschuwend zijn kant uit te bewegen, ondersteund met bijvoorbeeld een knip met je vingers of een (beheerste) klap in je handen, onderbreek je de actie. Dit trekt z’n aandacht weg van het lekkers en richt deze automatisch op jou.
Let op: je wilt je hond niet laten schrikken. Dat is niet de bedoeling. Met schrik creëer je stress. Dat wil je niet voor je hond. Het gaat puur om het stoppen van de actie en het herleiden van zijn aandacht – voor het lekkers op tafel – naar jou. En zodra je zijn aandacht hebt, kan je hem vervolgens duidelijk maken wat je van hem vraagt. In dit geval is dat: neem wat afstand van de tafel en richt je op iets anders. En dit laatste is nou net wat door de meeste mensen achterwege wordt gelaten.
Mensen stoppen vaak bij het onderbreken van de ongewenste actie,
maar communiceren vervolgens niet wat ze WEL willen.
Zodra je hond z’n actie heeft gestaakt, kan je je assertieve energie wat in kracht laten afnemen. Nogmaals: je wilt je hond niet intimideren. Je wilt alleen de boodschap communiceren dat al dit lekkers van jou is en dat hij er niet aan mag komen.
Iedere keer dat hij z’n aandacht weer dreigt te richten op de snacks, reageer je. Je maakt oogcontact (niet indringend staren), knipt in je vingers en combineert dat met een corrigerend geluidje. Wacht af of de boodschap doorkomt. Binnen een minuut zal je zien dat je hond zich ontspant en uit zichzelf gaat zitten en – als je nog een halve minuut wacht – gaat liggen. Dit is het moment dat hij doet wat jij van hem vraagt. En dit is het moment dat jij uit de situatie weg kan lopen, omdat hij begrijpt wat je van hem vraagt.
Wat je wilt overbrengen met de energie achter je optreden is: “Nee lieverd, ik weet wat je wilt, maar dit gaan we op mijn manier doen en we gaan er niet over discussiëren”. Precies dat. Daarbij moet jij er zelf volledig van overtuigd zijn dat dit ook de enige uitkomst van de situatie zal zijn(!).
Houd de verbinding in stand
Bij assertiviteit hoort ook een zekere mate van alertheid…!
In het geval van de tafel vol lekkers betekent dit dat je hem vanuit je ooghoeken blijft observeren.
Je blijft je bewust van zijn aanwezigheid.
Ongeacht waarmee je nog meer bezig bent op dat moment. Zodat je het ritueel van corrigeren & wachten op het resultaat, kunt herhalen zodra dat nodig is. Want je kan op je klompen aanvoelen dat hij het vroeg of laat nog eens zal proberen. You can’t blame a dog for trying…!
Sta jij aan de andere kant van de kamer en zie je dat z’n interesse weer gewekt is door de snacks?
- Reageer dan vanaf die plek, in plaats van je eerst naar hem toe te bewegen, waardoor je bijna zeker te laat bent en achter de feiten aanloopt. Je klapt even in je handen en roept iets als “Hé!” of “Uh!”, om z’n actie te onderbreken en z’n aandacht op jou te richten.
- Vervolgens loop je kalm maar zelfbewust naar hem toe, rond de boodschap af, zodat hij weer lekker uit zichzelf gaat liggen.
En natuurlijk is dit een mooi moment om hem rustig wat aandacht en complimenten te geven. Uiteindelijk doet hij wat je van hem vraagt, ook al zou hij zelf liever kiezen voor het gebak op tafel. Een blijk van jouw waardering is dan ook absoluut op z’n plaats!
Voor alle duidelijkheid: hij hoeft niet voortdurend te blijven liggen! Waar het om gaat is dat hij in de situatie ontspant, door te gaan liggen. Als hij lekker relaxt besluit om na een minuutje op te staan en door de ruimte te bewegen, dan is dat prima. Zolang hij het lekkers op de tafel maar negeert. Deze manier is in de meest uiteenlopende situaties toepasbaar.
Waar het om gaat is dat je goed weet wat je wèl & wat je nìet wilt.
En wàt je gaat doen, als hij niet wil wat jij wilt. Je wilt communiceren in een sfeer van wederzijds respect en vertrouwen. En op zo’n manier dat je hond begrijpt dat moeders/vaders wil op dàt moment even wet is. Zonder boosheid of frustratie, maar vanuit een kalme en vriendelijke, maar heel duidelijke, resolute energie.
Tot slot
In deze blog heb ik assertiviteit gekoppeld aan het bijsturen van ongewenst gedrag. In dit geval het gappen van snacks van de tafel. Maar assertiviteit kan op talloze manieren worden aangewend.
Bijvoorbeeld bij het begeleiden van een onzekere hond, waarbij assertiviteit een heel andere kwaliteit krijgt, een heel andere invulling. Jouw energie wordt dan een bron van steun en houvast, waarmee je hond z’n onzekerheden kan overwinnen door op jou te vertrouwen. Iets mooiers is er niet!
Uit ervaring weet ik hoe moeilijk mensen juist dit aspect – die assertiviteit – van de opvoeding van hun hond vinden. Niet dat de handelingen op zich zo moeilijk zijn, maar het kan in het begin lastig zijn om in jezelf die kalme, krachtige, maar tegelijkertijd liefhebbende energie aan te boren!
Eerst voelen, dan verstandelijk begrijpen.
Het praten over energie en hoe deze te gebruiken, blijft vaak wat abstract. Uiteindelijk blijkt het bij energie vooral te gaan over VOELEN (ervaren) in plaats van verstandelijk begrijpen. Dat komt daarna. In de praktijk is het dan ook vooral een kwestie van de noodzakelijke informatie absorberen en vervolgens aan het experimenteren gaan, totdat je voelt hoe het werkt.
Op een bepaald moment word je je er bewust van dat alle stukjes samenvallen:
- je voelt je (daad)krachtig en relaxt
- je hebt het volste vertrouwen
- je twijfelt niet
- je hebt de controle
- je doorziet dat wat van invloed is op de situatie
- jij & je hond zijn “in sinc”
En dan ervaar je de magie van dat moment! Het wederzijdse begrip, respect en vertrouwen tussen jou & je hond. Dan worden alle woorden over dit onderwerp gereduceerd tot slechts woorden.
En dan wordt dat moment een ervaring, in plaats van een verstandelijk begrijpen. Een ijkpunt voor toekomstige ervaringen, die je weer voor de geest kunt halen en waarop je verder kunt bouwen. Ook al wil dit niet zeggen, dat je automatisch datzelfde gevoel – op elk gewenst moment – kunt reproduceren in jezelf…! Hoe vaker je een magisch moment hebt (gecreëerd!), hoe gemakkelijker je bij dat gevoel kunt komen de keer erna, en daarna, en daarna!
Dat éérste moment is een keerpunt. In de relatie met je hond, maar zeker ook met jezelf.
